Kah po shkon politika shqiptare në Maqedoni

Nga Agim JONUZ

Skena politike maqedonase është si një ëmbëltore fshati me shumë ngjyra, dhe në thelb të gjitha ëmbëlsirat kanë të njëjtën shije. Nga e para tek e fundit shesin socialdemokracinë, me atë që disa “ultrapatriotë” maskojnë legjitimitetin e tyre të djathtë vetëm me retorikë, ndërkohë që thelbi është i njëjtë për të gjithë. E gjitha është “në emër të popullit”, dhe për zonën e tyre të interesave politike, të cilat natyrisht sjellin përfitime të tjera përmes mekanizmave të tjerë. Gjithçka është një film për para të lira. Për tre dekada Maqedonia nuk ka lëvizur askund. Dhe edhe sikur të lëvizte, do të ishte më e saktë të thuhej se “gjeopolitika ka lëvizur” dhe jo ajo vet. Ajo nuk ishte dhe as nuk është në gjendje të lëvizë vetë. Fakti që ne kemi hyrë në NATO, kjo është matematikë e ndryshme. Sa për të kujtuar të vërtetën, kur hymë në NATO, gjysma e ushtrisë nuk kishte çizme, hante kanaçe të prishura dhe kishte çizme të grisura!

Nëse gënjej, le të më përgënjeshtroj dikush. Përmbledhja është se “nuk kemi hyrë në NATO, por na kanë shtyrë”! Nejse, kjo nuk është tema e kësaj kolumne, por diçka krejtësisht tjetër. Tema dhe çështja në këtë kolumnë është se kah po shkojnë partitë politike në Maqedoni dhe kur patjetër do të ketë ndryshime në skenën politike në aspektin e një lufte serioze politike për shtetin dhe jo për etninë, paratë, përfitimet dhe fuqinë që sjell përfitime personale. Një koncept qytetar me të gjitha elementet e tij. Shqyrtim i temës janë partitë shqiptare. Ato maqedonaset janë histori më vete. Për ta duhet një disertacion doktorature me temën “si në vendin tënd nuk e di cila çorape në cilën këmbë shkon”, me theks të veçantë pyetjen “si ta shkatërrosh vendin dhe ta gëzohesh me atë”. OK, le të fillojmë.

Gjëja e parë që duhet të sqarohet në kampusin politik shqiptar është anatemimi i vetëkritikës. Vetëkritika është e ndaluar. Në pjesën e funksionimit. Ajo më nuk është më demokraci. Lëreni mënjanë faktin që partitë politike kritikojnë njëra-tjetrën, nuk është ajo. Ndalohet vetëkritika ndaj politikës së përgjithshme të shqiptarëve në Maqedoni. Çdo qasje trajtohet si “tradhti ndaj kauzës”. Një mekanizëm i shkëlqyer mbrojtës për një pjesë të budallenjve gjysmë të shkolluar që janë futur në politikë vetëm pse janë “shqiptarë me profesion”. Ne rregull! Pikërisht këtu e kam fjalën. Kauza, prirjet bashkëkohore dhe e ardhmja e politikës së shqiptarëve “nga” dhe “në” Maqedoni. Së pari, le të bëjmë një dallim mes projektit “Shqipëria Etnike” dhe projektit “Shqipëria e Madhe”. Sa të ekzistojë bota, do të ekzistojë “Shqipëria Etnike”, sepse rajonalisht, e ndarë në pesë shtete duke përfshirë Kosovën, jeton një popull shqiptar që nuk mund të thyhet apo të ndryshohet kurrë si tablo demografike. As si vëllazëri me gjak e gjenezë. Ajo është një herë e përgjithmonë.

Aq më pak si një element kulturor, qytetërues dhe mjedisor që lidh të njëjtin popull dhe që konkretizohet. Edhe maqedonasit e kanë atë fenomenin “Maqedonia etnike”, janë në Maqedoninë e Pirinit (Bullgari), po ashtu edhe në Greqi, më saktë Maqedonia e Egjeut, po të ndjekim filozofinë që përderisa ka një person me gjysh të të njëjtit gjak, deri aty është edhe “livadhi”. Epo, kjo është një qasje etnologjike ndaj çështjes. Gjithçka tjetër është politikë, e cila si kategori është kalimtare dhe me kalimin e kohës prodhon mjedise të ndryshme. Projekti “Shqipëria e Madhe” është lënë në sirtar tani për tani siç janë gjërat. As nuk harrohet, as nuk është diçka që do të refuzohet në të ardhmen si ide, tendencë dhe ëndërr e një kombi. Dhe u fut në sirtar për arsye gjeopolitike, sepse fuqitë e mëdha kanë nevojë për Ballkanin në suazat që janë aktualisht. Të filan Ballkanit të “madh”, me një hartë të tillë, i duhet të paktën edhe një periudhë. Një vit, pesëdhjetë, .. njëqind !!! Nejse, le të fokusohemi te Maqedonia dhe shqiptarët me praktikën e politikës të bazuar në etnocentrizmin klasik. Ku jemi dhe ku po shkojmë?

Politika bashkëkohore në Maqedoni, e cila është shtet multietnik, nënkupton angazhimin e një fushe politike që do të punojë në ndërtimin, afirmimin dhe avancimin e shtetit me rrymat e kërkuara nga koha dhe sfidat moderne. Shqiptarët në Maqedoni përballen me sfidën gjeopolitike dhe me fatin e të jetuarit në një shtet që e ndajnë me maqedonasit dhe bashkësitë e tjera etnike. Që nga pavarësia e Maqedonisë, populli shqiptar u përball me një situatë në të cilën duhej të luftonte për të drejtat e veta si element demografik i barabartë në një shtet sovran. Të gjithë jemi dëshmitarë të rrugës së udhëhequr nga kampusi shqiptar i cili përfundimisht rezultoi me konfliktin e armatosur në vitin 2001 dhe nënshkrimin e marrëveshjes kornizë, e cila vlen edhe sot, si rregull sipas të cilit populli shqiptar në Maqedoni gëzon të gjitha të drejtat e tij si faktor i barabartë me maqedonasit. Ironia historike thotë se shqiptarët në Maqedoni nuk janë të ardhur që “morën” ndonjë të drejtë të tyren, por morën vetëm atë që u takon, sepse mbi të gjitha, populli shqiptar është autokton i këtyre trevave.

Brenda rajonit ku jeton ai është “vet në vend të vet”. Pra, nëse do të përmbledhim një lloj të vërtetë historike, do të arrinim në përfundimin se Maqedonia si shtet është fati i të dyve, më saktë, edhe i shqiptarëve edhe i maqedonasve. Jam i sigurt se pala maqedonase do të inatoset me mua nëse them se gjeopolitika donte të ishte kështu, për të kompletuar Maqedoninë si një shtet sovran në të cilin do të jetojë një popull i përzier, i cili është ndarë në “tonët dhe tuajin” për tre dekada. Kush është i yni e kush i juaji në Maqedoni është çështje dioptrie etnocentrike në politikë. Tashmë prej tre dekadash, shteti ka paguar një taksë të rëndë për zhvillimin e tij si rezultat i një qasjeje etnocentrike ndaj politikës. Të gjitha palët kanë faj për këtë dhe do të ishte e vrazhdë të fajësohej vetëm një.

Por, sigurisht që nevojat e kohës aktuale kërkojnë organizim dhe angazhim të përbashkët për të ndërtuar një model modern të një shoqërie demokratike, në të cilën çdo banor do të jetë i kënaqur socialisht, ekonomikisht, kulturalisht dhe ekzistencialisht. Për një model të tillë shoqërie, patjetër që politika “e jona – e jotja”, qoftë turke apo kaure, duhet dalëngadalë të shkojë në histori. Kalimi nga një model veprimi etnocentrik në atë qytetar nuk do ta bëjë askënd më pak shqiptar apo maqedonas. Në shtëpinë e përbashkët ku jetojmë gjërat duhet të funksionojnë pavarësisht nga atmosfera nacional-romantike e të dyja palëve, sepse ekzistenca, jeta dinjitoze e bazuar në menaxhim cilësor shoqëror varet nga organizimi i të gjitha subjekteve politike së bashku.

Të lëmë mënjanë politikat etnocentrike maqedonase dhe të fokusohemi tek ajo shqiptare. Nëse shkruaj për atë maqedonasen, do të më duhen tri kolumna. Deri kur politika e kampusit shqiptar do të jetë një “kauzë” dhe jo një politikë e ndërtimit të një shoqërie civile të shëndetshme? E kam fjalën për një “shoqëri civile” pa aromë etnocentrike. Shfaqet një paradoks i madh. Nga njëra anë, pala shqiptare në jetën e përditshme dhe në krye të pushtetit ekzekutiv po përjeton një rilindje dhe nëse jemi të sinqertë po tregon pjekuri të madhe në zbatimin e politikës në interes të funksionalitetit të shtetit. Një bollëk shqiptarësh janë “në krye”! Por! Nga ana tjetër, nuk mund të mos pranojmë se kampusi është ende i mbyllur dhe funksionon sipas parimit “çdo shpend në tufën e vet”. Maqedonasit janë shumë më të hapur ndaj shqiptarëve në radhët e tyre sesa shqiptarët. Është një fakt që vetëm njerëzit keqdashës nuk do ta konfirmojnë. Për ta bërë paradoksin edhe më të madh, shqiptarët janë më fleksibël se maqedonasit. Dhe së fundi, “secili në kopenë e vet”. Neglizhohet subjekti politik civil, i “përzier” në shtet sipas parimit “sido që të quhet”. Është interesante të analizohet jeta e përditshme në Maqedoni. Të gjithë janë me njëri-tjetrin, të gjithë janë “për” njëri-tjetrin dhe në thelb janë kundër njëri-tjetrit, armiku i fshehtë i të gjithëve. Ndoshta një ditë ai do të jetë varrmihësi i Republikës së Maqedonisë së Veriut. Për shkak të mosekzistencës së një koncepti qytetar të ushtrimit të politikës, në Maqedoni nuk u ndërtua një ndjenjë solide dhe e shëndoshë e shtetësisë. Pasojat i ndjejmë të gjithë ne njësoj në formën e urisë, varfërisë, krimit, ikjes së të rinjve nga vendi dhe mungesës së shpresës.

Të dyja palët duhet të ulen dhe të mendojnë se ku po çon modeli etnocentrik i politikës. Pyetja do të injorohet nga shumë si e mjegullt, dikush do të më bëjë edhe budalla, tradhtar, “nga thelbi”, por a e kuptojmë të gjithë se shteti është shtëpia ku jetojmë!!!! Nuk kemi një tjetër. Vendos bukën në tavolinë, më jep një këmishë të pastër, mirëprit dhe përcjell mysafirë, ngrohu pranë oxhakut, fle i qetë në një çarçaf të pastër. Ky është shteti!!! Dhe kështu, me modelin e etnocentrizmit në të gjitha sferat, po! Të gjithë flemë në një çarçaf, por askush nuk e vëren se flemë me një sy “gjysmë hapur”, për çdo rast!

Blloku politik shqiptar duhet të kuptojë se kauza nuk ikën kurrë! Ai që lind shqiptar – përgjithmonë është shqiptar. Kulturën, traditën, historinë, mentalitetin shqiptar nuk do të mund dhe nuk mund t’ia marrë askush. Mirëpo, në fushën politike – njeriu duhet të jetë i zgjuar, modern, konstruktiv dhe progresiv. Skena politike shqiptare duhet të kalojë urgjentisht një rinovim serioz! Shqiptarëve në Maqedoni nuk u duhen më shumë se dy parti. Dhe atë pozitë-opozitë. Shumë personazhe duhet të pensionohen politikisht urgjentisht. Të lejohen personazhe të reja, të rinj që kanë “dhjeta” nga Oksford-Moksford. Të jenë të hapur ndaj maqedonasve në aspektin e anëtarësimit. Nuk është problemi i shqiptarëve nëse maqedonasit nuk na duan. Por dera duhet të jetë e hapur dhe qëllimi i qartë. Ndërtimi i një vendi të shëndetshëm. Nuk do të thotë se Shqipëria Etnike (SHQIPERIA ETNIKE) nuk do të ekzistojë. Romantizmi kombëtar do të ekzistojë për aq kohë sa ekziston njeriu. Por do të ketë edhe prioritete. Dhe, në momentin aktual kozmik, si për shqiptarët ashtu edhe për maqedonasit, prioritet është Maqedonia e shëndoshë. E qëndrueshme, e aftë, e gjithanshme dhe moderne. Bëni një reset, leni vetëm dy parti dhe hapni anëtarësimin politik për etnitë e tjera. Bëhuni “fraera”!

А “kauza”!?!? …. ku do të ikë! Këtu ka qenë, këtu edhe do të mbetet.

OOO XHEMAAT! … Unë nuk pyes se kush si quhet në mesin tuaj! Gjithsesi. Është e rëndësishme të besoni në Zot, të paktën kështu deklaroheni. E di, mes jush ka idiotë, kriminelë dhe aktorë që besojnë në Zot, por e rëndësishme është që të gjithë jeni në të njëjtën xhami. Mbajeni të pastër. Për ju! Kalofshi mirë të gjithë në xhami. Hajde, bëni një “KULUWALLAH”… dhe ikni në shtëpi. Fëmijët tuaj presin që t’u dërgoni bukë! Mendoni për ta.

(Autori është kolumnist i gazetës KOHA)