Gjithnjë e më shumë të rinjë po largohen nga Maqedonia në kërkim të një jete më të mirë jashtë kufijve të vendit. Pavarësisht ekzistencës së programeve të ndryshme të punësimit të të rinjve dhe mbështetjes për startup-et, pamja reale tregon se ato nuk janë të mjaftueshme për t’i mbajtur të rinjtë në shtëpi.
Sipas të dhënave më të fundit të CEIC, papunësia tek të rinjtë në dhjetor 2024 arriti në 32.3%. Kjo e vendos Maqedoninë ndër vendet me papunësinë më të lartë në Evropë, me një normë dyfishi të mesatares së Bashkimit Evropian.
Sipas të dhënave të CEIC, papunësia e të rinjve në vend në dhjetor 2024 ishte 32.3%. Kjo e pozicionon Maqedoninë midis vendeve kryesore në Evropë me papunësinë më të lartë të të rinjve, pothuajse dyfishi i mesatares së BE-së (rreth 15%).
Në krahasim, papunësia e të rinjve në: Bullgari – 13%, Shqipëri është rreth 20%, Kosovë – 34% (më e larta në rajon), Serbi – 24%, Bosnjë dhe Hercegovinë – 27%, Mal të Zi – 28%, Kroaci – 17%.
Paralelisht, një anketë nga Fondacioni ëestminster për Demokraci (ëFD) zbulon se 62% e të rinjve në Maqedoni po mendojnë të emigrojnë dhe 77% e tyre nuk planifikojnë të kthehen. Këto janë përqindjet më të larta në rajon, së bashku me Kosovën dhe Shqipërinë, ku përqindja e emigrantëve potencialë është mbi 60%.
Në pesë vitet e fundit, rreth 60,000 të rinj janë larguar nga vendi, sipas të dhënave nga Eurostat dhe institucionet vendase. Destinacionet më të zakonshme: Gjermania, Italia, Austria dhe Republika Çeke – vende që ofrojnë paga më të mira, stabilitet dhe mundësi zhvillimi.
Arsyet për këtë emigracion masiv janë të njohura mirë: mungesa e vendeve të punës cilësore, paga të ulëta, mundësi të kufizuara për avancim në karrierë, korrupsion dhe mosbesim i përgjithshëm ndaj institucioneve.
Largimi i të rinjve tashmë po ka pasoja serioze për ekonominë. Mungesa e personelit të kualifikuar është gjithnjë e më e dukshme në industritë e kujdesit shëndetësor, arsimit dhe teknologjisë.
Sistemi arsimor, nga ana tjetër, po përballet me një rënie të numrit të nxënësve, veçanërisht në komunat rurale, ku shkollat po mbyllen për shkak të numrit të pamjaftueshëm të fëmijëve të regjistruar. Gjithnjë e më pak të rinj po kontribuojnë në fondin e pensioneve, ndërsa numri i pensionistëve është vazhdimisht në rritje. Ky çekuilibër e vë sistemin e pensioneve në rrezik serioz dhe ngre pikëpyetje në lidhje me qëndrueshmërinë e tij afatgjatë.
Edhe pse ekzistojnë programe për të mbështetur punësimin e të rinjve, bizneset e reja dhe aktivitetet e pavarura, organizatat e shoqërisë civile paralajmërojnë se ato shpesh nuk njihen mjaftueshëm, zbatohen dobët dhe nuk kanë efekt të vërtetë. Nuk ka një strategji të qartë për mbajtjen e të rinjve, as mbështetje të koordinuar institucionale.
Të rinjtë janë forca lëvizëse e çdo shoqërie. Pa një vizion të qartë, institucione të forta dhe politika afatgjata, Maqedonia rrezikon të mbetet pa breza që mund ta çojnë atë përpara. Është koha për veprime konkrete, jo vetëm strategji në letër.
